Recenzja „Noc nie jest wieczna”: Dokument HBO Nanfu Wanga to wnikliwa i aktualna analiza walki z faszyzmem

Kiedy szał wyborczy ucichnie, Noc nie jest wieczna nabiera rezonansu. Najnowszy dokument Nanfu Wanga porusza kwestie rządów autorytarnych i faszyzmu, biorąc pod uwagę sposób, w jaki oba te zjawiska okopują się w narodzie – co prawdopodobnie będzie szczególnie interesujące dla Amerykanów przetwarzających nieprzyjemne aspekty swojej rzeczywistości politycznej. Wang przeprowadza swego rodzaju analizę porównawczą Chin, jej rodzinnego narodu; Stany Zjednoczone, gdzie obecnie jest zakotwiczony; i Kubę, którą jej przyjaciółka i działaczka prodemokratyczna Rosa Maria Payá nazywa domem, aby utwierdzić pogląd, że władza ludu jest kluczem do budowania świadomości wyzwoleńczej i jedynym sposobem przeciwstawienia się utrwalonym rządom.

Noc nie jest wiecznaktórego premiera odbędzie się 19 listopada w HBO, rozpoczyna się pytaniem, które tworzy podwójny portret Wanga i Payá. W lektorze Wang wspomina trudności związane z sfilmowaniem swojego pierwszego projektu, Wróbel Chuligani jak skłoniło ją to do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób ludzie żyjący w reżimach autorytarnych mogliby walczyć o zmiany. Na festiwalu filmowym spotyka Payę, która mówi jej, że film przypomniał jej Kubę. Przyjaźń rodzi się, gdy obie kobiety dzielą się historiami o swoich doświadczeniach. Wczesna część nowego filmu Wanga odzwierciedla intymność ukazaną w filmie Apolonia, Apoloniauważany za portret artysty autorstwa Lei Glob. W procesie dokumentowania Payá Wang, podobnie jak Glob, staje się także bohaterem własnego filmu.

Wang wykorzystuje materiały archiwalne, aby zbudować biograficzny portret Payá. Aktywistka jest córką Oswaldo Payá, który założył na Kubie ruch prodemokratyczny, aby przeciwstawić się jednopartyjnym rządom. W filmach wybranych przez Wanga młodsza Payá opowiada o dziedzictwie swojego ojca (starsze nagrania dają nam wgląd w jego osobowość) i kampanii nękania prowadzonej przez rząd kubański. Wang od czasu do czasu wtrąca swój własny komentarz w tej sekcji, dodając informacje o krótkim wygnaniu młodszej Payá z wyspy.

Opowieść o Noc nie jest wieczna zaczyna się na dobre około 2017 roku, kiedy akcja protestacyjna zmusza Payá do powrotu z Miami do Hawany. Wang rezygnuje ze swojej roli narratora i schodzi na dalszy plan, spokojnie obserwując Payá i jej przyjaciół. Kiedy reżyserka powraca, wykorzystuje narrację, aby podkreślić powiązania między sobą a Payą, między Kubą a Chinami. Obie kobiety mają trudności z swobodnym przemieszczaniem się między Stanami Zjednoczonymi a swoimi krajami i muszą stawić czoła wyzwaniu, jakim jest oznaczenie ich jako dysydentek. Wang budzi wiele podziwu, zwłaszcza gdy obserwuje, jak jej przyjaciółka walczy o uwolnienie przetrzymywanych towarzyszy, porzuca inwigilację policji stanowej i podejmuje trudne decyzje dotyczące ryzyka i bezpieczeństwa.

Wang jest skutecznym gawędziarzem i Noc nie jest wieczna z łatwością przechodzi przez wprowadzenie Payà, historii Kuby i wczesnych porównań z Chinami. Materiały archiwalne pomagają reżyserowi zgłębić historię kubańskiego ruchu oporu, jego antagonizm wobec amerykańskiego projektu imperialnego i zmieniającą się reputację Fidela Castro. Dystans Wang od tematu czyni z niej fascynującą rozmówczynię, zmagającą się z mitem Kuby i jej rzeczywistością. Oczywiście są momenty, szczególnie jeśli chodzi o zrozumienie współczesnego krajobrazu politycznego Kubańczyków i miejsca Payà w nim, które inspirują pewne pytania i przydałyby się w dodatkowym kontekście. Mimo wszystko Noc nie jest wiecznaWang modeluje pilny i niezbędny rodzaj krytycznego myślenia. Jej pytania stają się jednym z najbardziej uderzających elementów tego projektu, który przybiera zaskakujący obrót.

Po zbudowaniu bliskiej przyjaźni wzmocnionej wspólną wizją polityczną, Wang czuje się zawiedziona Payà podczas wyborów prezydenckich w USA w 2016 roku. Pewnego dnia, oglądając telewizję, Wang widzi swoją przyjaciółkę siedzącą z Donaldem Trumpem. Czy było to posunięcie strategiczne, czy milczące poparcie?

Badanie tej kwestii prowadzi Wanga na ciernistą ścieżkę intelektualną i emocjonalną. Konfrontuje się z rzeczywistością, w której niektórzy emigranci z krajów rządzonych przez autorytaryzm osiedlają się w Stanach Zjednoczonych, a następnie wspierają postać taką jak Trump. Wang zmaga się z różnicami między sobą a Payà, która zaczyna uczęszczać na wydarzenia takie jak gala na rzecz Ofiar Komunizmu i zaczyna nazywać tę ideologię wielkim złem, które należy wykorzenić. Poprzez konfrontację z przyjaciółką Wang próbuje zrozumieć Payà od tej strony. Odpowiedzi komplikują ten podwójny portret, a wybory polityczne Payà zmuszają Wang do wyjaśnienia własnych.

W jednym szczególnie pouczającym momencie Wang artykułuje różnice między różnymi strukturami gospodarczymi a autorytaryzmem. Jej zdaniem komunizm nie sprzyja skonsolidowanym rządom w większym stopniu niż kapitalizm i niebezpieczne jest myślenie o związku między nimi jako o związku przyczynowym. „Myślałem, że Amerykanie nauczyli się od czerwonej paniki, że politycy szerzą strach przed komunizmem, aby móc ten strach wykorzystać” – mówi Wang w pewnym momencie. „To oczywiste, że tak nie było”. Komentarz Wanga przypomniał mi niedawny komentarz Denzela Washingtona, gwiazdy Ridleya Scotta Gladiator II. Zapytany o swoje przemyślenia na temat wyborów Waszyngton wyraził rozczarowanie obecnym krajobrazem i stwierdził, że ludźmi „obie strony manipulują”.

Stany Zjednoczone, wraz z rosnącym zagrożeniem faszyzmem, stają się areną, na której Wang i Payá wyjaśniają swoje misje polityczne. Ich stosunek do kierunku rozwoju kraju powoduje także tarcia w ich przyjaźni, co stanowi przejmujący wątek emocjonalny, do którego reżyser podchodzi z godną podziwu subtelnością. Wywiady między nimi w drugiej połowie filmu są pełne napięcia i pouczające, a Wang podejmuje wyzwanie obalenia poglądów przyjaciółki.

Mimo wszystkich bolesnych zwrotów akcji projekt reżysera jest ostatecznie pełen nadziei, co potwierdzają późniejsze nagrania przedstawiające niedawne protesty w Chinach i na Kubie. Noc nie jest wieczna świadczy o woli narodu i przypomina, że ​​rządy pracują dla ludzi, a nie odwrotnie.