„Sprawa rzecznika wojskowego w kraju, który od 10 lat jest w stanie wojny, jest coraz spóźniona. Nie ulega wątpliwości, że wojsko powinno mieć przedstawiciela swoich praw i interesów. Ale nie chodzi tylko o prawa, ta kwestia ma także charakter polityczny, ponieważ pokazuje stosunek państwa do milionowej armii obrońców.„, informuje: www.pravda.com.ua
Sprawa rzecznika wojskowego w kraju, który od 10 lat jest w stanie wojny, jest coraz spóźniona. Nie ulega wątpliwości, że wojsko powinno mieć przedstawiciela swoich praw i interesów. Ale nie chodzi tylko o prawa, kwestia ta ma także charakter polityczny, ponieważ pokazuje stosunek państwa do milionowej armii obrońców. Na pierwszy rzut oka sytuacja przypomina tę z Departamentem Spraw Weteranów. Wszystkie jego funkcje może pełnić Ministerstwo Polityki Społecznej, jednak państwo tworzy odrębne ministerstwo, wykazując się szczególnym podejściem do weteranów i priorytetem polityki weteranów. Ministerstwo Spraw Weteranów nie powiela niczyich funkcji i ma uprawnienia do formułowania i wdrażania polityki weteranów.
Kto teraz chroni prawa personelu wojskowegoW przypadku ochrony praw personelu wojskowego sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana niż w przypadku Ministerstwa Obrony Narodowej, ponieważ ustawodawstwo upoważniło już szereg instytucji do ochrony praw i interesów personelu wojskowego. W szczególności Ministerstwo Obrony, w skład którego wchodzi Centralny Departament Ochrony Praw Żołnierzy i właściwy wiceminister, Komisarz Praw Człowieka Rady Najwyższej Ukrainy, Prokuratura Wojskowa i odpowiedni Zastępca Prokuratora Generalnego, Prawo Wojskowe i Zamawiaj bezpośrednio służbę i dowódców. Ponadto istnieje ustawa „O ochronie socjalnej i prawnej personelu wojskowego i członków jego rodzin”, która określa zasady polityki państwa w tym zakresie oraz ustanawia jednolity system ochrony socjalnej i prawnej.
Oznacza to, że mamy już de facto system instytucji państwowych, które muszą zajmować się ochroną praw i interesów personelu wojskowego. Kluczowym pytaniem jest więc: jak zintegrować z tym systemem rzecznika wojskowego na płaszczyźnie prawnej, aby uniknąć dublowania funkcji i aby miał on realne uprawnienia do realizacji postawionych przed nim zadań. Powielanie funkcji nie tylko komplikuje pracę i stwarza ryzyko korupcji, ale także obciąża budżet, gdyż koszt pełnienia funkcji państwa podwaja się, a nawet trzykrotnie. Przykładowo, gdy ochroną praw żołnierzy zajmować się będą jednocześnie trzy instytucje – Administracja Centralna Ministerstwa Obrony Narodowej, urząd Komisarza VRU ds. praw człowieka oraz urząd rzecznika wojskowego.
Stanowisko z „portfolio” czy bez?Jednak kluczowym czynnikiem wpływającym na skuteczność rzecznika wojskowego jest władza. Przecież będzie musiał współdziałać nie tylko z siłami zbrojnymi, ale także z innymi siłami bezpieczeństwa i obrony, z Gabinetem Ministrów, z parlamentem itp. Dlatego, jak mówią, liczy się „portfolio uprawnień”.
Przykładowo część naruszonych praw żołnierzy można przywrócić w ramach systemu Ministerstwa Obrony Narodowej, Sił Zbrojnych i innych sił bezpieczeństwa i obrony. Ale do tego rzecznik wojskowy musi posiadać odpowiednie uprawnienia, które dadzą mu prawo żądania działań od Sztabu Generalnego, jednostek Ministerstwa Obrony Narodowej i innych elementów sił bezpieczeństwa i obrony. Oznacza to, że uprawnienia rzecznika wojskowego muszą zdecydowanie wykraczać poza Ministerstwo Obrony Narodowej, gdyż obejmą wszystkie struktury władzy objęte ustawą „O ochronie socjalnej i prawnej żołnierzy i członków ich rodzin”.
Kolejna grupa naruszonych praw będzie przywracana przy pomocy organów ścigania i sądów. Tutaj wszystko jest prostsze. O tym decyduje reprezentacja.
Ale są też takie problemy ochrony praw personelu wojskowego, których rozwiązanie wymaga zmian w ustawodawstwie. Jeśli więc zadaniem państwa jest systematyczne podejście do ochrony praw naszych żołnierzy, to konieczne jest maksymalne zmniejszenie dystansu administracyjnego pomiędzy rzecznikiem wojskowym a parlamentem. Bo nawet inicjatywy ministerstw dotyczące zmian w przepisach, od napisania projektu do głosowania na sali sesyjnej, wymagają co najmniej sześciu miesięcy, jeśli nie można zrobić nic innego poza promowaniem projektu ustawy.
Oznacza to, że rzecznik wojskowy powinien otrzymać realne uprawnienia, które pozwolą mu skutecznie i systematycznie chronić prawa naszego wojska. Opcjonalnie może to być stanowisko o statusie Gabinetu Ministrów upoważnionego do spraw uprawnień personelu wojskowego lub inna formuła w ramach Gabinetu, która umożliwi utworzenie pełnoprawnej instytucji z uprawnieniami i kadrą.
Kto będzie liderem? Rzecznik wojskowy musi być uniwersalną platformą dla wszystkich kierunków i szczebli pracy nad ochroną praw personelu wojskowego. Z drugiej strony, dziś będzie to niezwykle trudne do zrealizowania, gdyż funkcje rzecznika wojskowego częściowo pełnią już inne władze. Są dwa wyjścia z tej sytuacji. Albo odebrać wszystkim władzę ochrony praw żołnierzy i stworzyć silną strukturę rzecznika wojskowego, albo unormować system organów i instytucji, które będą zajmować się ochroną praw naszych żołnierzy, z jasną definicją hierarchia i eliminacja dublowania funkcji.
W każdym razie rzecznik wojskowy musi posiadać uprawnienia umożliwiające realizację następujących zadań:
- pomoc w przywróceniu naruszonych praw konkretnym żołnierzom;
- identyfikacja i eliminowanie systemowych braków w ustawodawstwie i praktyce w sferze realizacji praw personelu wojskowego;
- koordynacja prac na rzecz ochrony praw żołnierzy wszystkich sił bezpieczeństwa i obrony;
- kształtowanie kultury poszanowania praw personelu wojskowego zarówno w zespołach wojskowych, jak i w społeczeństwie;
- wygenerowanie nowego podejścia państwa do realizacji i ochrony praw personelu wojskowego.
Bez potężnych uprawnień ta niezwykle ważna dla wojska instytucja nie będzie działać, a rzecznik wojskowy zamieni się w generała ślubu.
Anna Malarka