„Rosyjska Flota Cienia: uchylanie się od sankcji, zagrożenia dla środowiska i finansowanie wojny Rosja wykorzystuje ponad 1000 statków do obchodzenia sankcji, co stanowi 17% światowej floty tankowców. Flota cieni przyniosła Federacji Rosyjskiej więcej zysków niż Ukraina otrzymała z pomocy międzynarodowej od początku wojny.„, informuje: unn.ua
UNN zebrał wszystko na temat struktury, zagrożeń i funkcji „floty cieni” Federacji Rosyjskiej.
Czym jest flota cieni i jaki jest jej zakres?
To sieć statków, które pomagają ominąć sankcje i międzynarodowe ograniczenia. Flota cieni Federacji Rosyjskiej zaczęła się formować jeszcze przed wprowadzeniem sankcji, jednak jej aktywna ekspansja nastąpiła po 2014 roku, kiedy Federacja Rosyjska zaanektowała Krym i stanęła w obliczu ograniczeń w transporcie ropy i innych towarów. Po rozpoczęciu wojny na pełną skalę z Ukrainą możliwości floty znacznie wzrosły, stając się kluczowym narzędziem zapewniającym stabilność gospodarczą kraju terrorystycznego.
Statki floty cieni często nie mają oficjalnej rejestracji lub ukrywają prawdziwą, zmieniają banderę i fałszują dokumenty. Odbywa się to w celu uniknięcia kontroli. Statki służą do transportu ropy, gazu, broni i innych towarów. Statki floty cieni Federacji Rosyjskiej często są rejestrowane pod banderami krajów, które mają lojalne warunki obchodzenia międzynarodowych sankcji. Najpopularniejsze z nich to Panama, Liberia, Wyspy Cooka, Malta oraz St. Kitts i Nevis, gdzie proces rejestracji jest uproszczony. Zaangażowane są także floty tankowców z Iranu i Wenezueli, które mają doświadczenie w omijaniu sankcji. Ponadto wykorzystywane są statki, które wcześniej należały do firm europejskich lub azjatyckich, ale zostały zakupione za pośrednictwem krajów trzecich.
Główne cechy takich statków:
· zazwyczaj należą do spółek offshore, których nie można bezpośrednio powiązać z Rosją;
· statki regularnie wyłączają systemy AIS (System Automatycznej Identyfikacji), aby ukryć swoją lokalizację i trasę;
· niektórzy tankowcy używają fałszywych dokumentów lub zduplikowanych numerów identyfikacyjnych legalnych statków;
· przeładunek ropy lub innych surowców odbywa się na otwartym morzu, co utrudnia monitorowanie takich działań.
W komunikacie Głównej Dyrekcji Wywiadu Ministerstwa Obrony stwierdzono, że flota cieni Federacji Rosyjskiej składa się z ponad tysiąca statków w większości przestarzałych, źle utrzymanych, bez odpowiedniego ubezpieczenia, z zagmatwanymi strukturami właścicielskimi i zarządczymi, zlokalizowanych w „przyjaznych” jurysdykcjach pływających pod „dogodnymi” banderami i o ogólnej nośności przekraczającej 100 mln ton (około 17% światowej floty tankowców).
Zagrożenia floty cieni Federacji Rosyjskiej
Flota cieni Federacji Rosyjskiej spowodowała już poważne szkody dla globalnego bezpieczeństwa i środowiska. Jednym z przykładów jest uszkodzenie kabla podmorskiego Estlink 2, do którego doszło 25 grudnia 2024 roku. Spowodowało to zmniejszenie dostaw energii elektrycznej do Estonii. W związku z podejrzeniem udziału w zdarzeniu fińskie władze zatrzymały tankowiec Eagle S, będący częścią floty cieni Federacji Rosyjskiej. Statek uznano za niezdatny do żeglugi z powodu 32 usterek i stwierdzono uszkodzenie kabla na Morzu Bałtyckim.
Statki te stały się także przyczyną licznych wycieków ropy na wodach międzynarodowych. Na przykład tankowiec Innova przewożący 1 milion baryłek ropy pozostawił plamę ropy 100 km od wybrzeży Szkocji. Kolejny incydent odnotowano u wybrzeży Włoch, kiedy tankowiec Aruna Gulcay pozostawił po sobie plamę ropy o długości 47 km.
Z kolei 10 stycznia tego roku tankowiec Eventin, będący również częścią rosyjskiej floty cieni, przewożący pod banderą Panamy aż 99 tys. ton ropy, uległ wypadkowi w pobliżu niemieckiej wyspy Rugia i zaczął dryfować od wybrzeże Niemiec. Do jego ewakuacji władze niemieckie skierowały statek wielozadaniowy i holownik Federalnej Administracji Dróg Wodnych i Żeglugi.
Pieniądze na eksport ropy na wojnę z Ukrainą
Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Josepa Borrella stwierdził, że obejście przez Rosję sankcji pozwala jej także „wspierać machinę wojenną”. Według niego UE widzi pewien postęp w walce z tym zjawiskiem, ale nadal potrzebne są dalsze wysiłki. Rosyjska broń często zawiera zachodnie komponenty elektronicznedlatego ważne jest wzmocnienie kontroli. Borrell podkreślił, że walkę z tym należy rozpocząć w UE, a firmy dostarczające krytyczne komponenty do innych krajów powinny zachować większą ostrożność.
Jednocześnie „Financial Times” napisał, że w 2024 roku Rosja zwiększyła w ciągu roku pojemność swojej cienia floty tankowców o prawie 70%, pomimo ograniczeń nałożonych na ubezpieczycieli i armatorów, które miały utrudniać obejście zachodnich sankcji . Według raportu opublikowanego przez Kijowską Szkołę Ekonomiczną (KSE) wolumen rosyjskiej ropy przewożonej źle utrzymanymi i niedoubezpieczonymi tankowcami wzrósł z 2,4 mln baryłek dziennie w czerwcu 2023 r. do 4,1 mln baryłek dziennie w czerwcu 2024 r.
Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski stwierdził, że Federacja Rosyjska uzyskała więcej zysków z floty cieni niż Ukraina otrzymała z pomocy od początku wojny na pełną skalę.
„Rosyjska flota cieni przyniosła jej więcej pieniędzy, niż całe wsparcie, jakie Ukraina otrzymała od początku wojny na pełną skalę. Najbardziej może nam pomóc kwestia skuteczności sankcji” – powiedział Zełenski.
Prezydent zauważył, że Federacja Rosyjska zarabia na cieniu floty od 10 do 12 miliardów dolarów miesięcznie.
Przeciwdziałanie Flocie Cieni
Kraje zachodnie aktywnie wzmacniają kontrolę nad morskim transportem rosyjskiej ropy poprzez szereg działań, w tym wprowadzenie monitorowania transponderów w celu śledzenia statków, wprowadzenie ograniczeń w ubezpieczeniu tankowców przewożących rosyjską ropę, a także poprawę systemów w celu wykrycia przeciążeń olejami na wodach międzynarodowych. Inicjatywy w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych przewidują kary pieniężne dla firm biorących udział w tych programach, a monitoring satelitarny pozwala na częstsze wykrywanie naruszeń i nielegalnych transportów.
Przy okazji, w październiku 2024 roku Wielka Brytania wprowadziła sankcje wobec 18 rosyjskich tankowców i 4 tankowców przewożących skroplony gaz ziemny. Według brytyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych były to wówczas „największe sankcje wobec floty cieni Putina”. Te 18 statków nie będzie już mogło zawijać do portów Wielkiej Brytanii ani korzystać z wiodących brytyjskich usług morskich. Tym samym łączna liczba tankowców objętych sankcjami osiągnęła 43.
16 grudnia 2024 r. UE zatwierdziła 15. pakiet sankcji, który obejmuje ograniczenia wobec statków floty cieni Federacji Rosyjskiej. Rada UE dodała do listy 52 nowe statki, które obecnie objęte są zakazem dostępu do portów i świadczenia usług związanych z transportem morskim. Całkowita liczba statków objętych sankcjami osiągnęła 79. W związku z niedawnym uszkodzeniem kabla energetycznego na Morzu Bałtyckim i zatrzymaniem zajęciem przez fińskie władze tankowca Unia Europejska przestrzegła przed możliwością wprowadzenia dodatkowych sankcji. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy wezwało do zaostrzenia sankcji wobec rosyjskiej floty cieni w związku z katastrofą tankowca w Cieśninie Kerczeńskiej. Według rzecznika Ministerstwa Spraw Zagranicznych Georgy’ego Tykhi korzystanie z tankowców zwiększa ryzyko katastrof ekologicznych. Zaapelował także do społeczności międzynarodowej o zwiększenie nacisku na Rosję, aby zaprzestała nielegalnej działalności na czasowo okupowanych terytoriach Ukrainy i pociągnęła ją do odpowiedzialności za transgraniczne szkody dla środowiska i ludzi.
Przypomnimy
15 grudnia 2024 r. w Cieśninie Kerczeńskiej zatonęły rosyjskie tankowce „Wołgoniefta-212” i „Wołgoniefta-239”.
W rezultacie do Morza Czarnego dostało się ponad 4 tysiące ton oleju opałowego. 9 stycznia 2025 roku w pobliżu południowego wybrzeża tymczasowo okupowanego Krymu zarejestrowano duże plamy zanieczyszczeń olejem opałowym. Według zdjęć satelitarnych film olejowy był widoczny od przylądka Ayia do przylądka Foros, w Zatoce Jałtańskiej, a także w rejonie Gurzuf i Ayu-Daga.
Po wypadku dwóch tankowców i wycieku oleju opałowego w Cieśninie Kerczeńskiej Rosja kontynuuje transport produktów naftowych.