„Niemal od początku swojego istnienia jako niepodległego państwa Ukraina stała przed poważnymi wyzwaniami w obszarze gospodarki. Zaczęło się to jeszcze przed inwazją na Rosję na pełną skalę w lutym 2022 r. Już wtedy państwo ukraińskie borykało się z trwałymi problemami strukturalnymi, niestabilnością gospodarczą, korupcją i słabą integracją z rynkami światowymi. Kryzys gospodarczy był zjawiskiem typowym dla Ukrainy w okresie„, informuje: ua.news
Niemal od początku swojego istnienia jako niepodległego państwa Ukraina stała przed poważnymi wyzwaniami w obszarze gospodarki. Zaczęło się to jeszcze przed inwazją na Rosję na pełną skalę w lutym 2022 roku. Już wtedy państwo ukraińskie borykało się z trwałymi problemami strukturalnymi, niestabilnością gospodarczą, korupcją i słabą integracją z rynkami światowymi. Kryzys gospodarczy jest zjawiskiem typowym dla Ukrainy od wielu lat.
Jednak wojna doprowadziła do bezprecedensowych zniszczeń i strat, a ostatecznie wprowadziła gospodarkę kraju w stan kryzysu. Budżet Ukrainy wynosi około połowy zależy z pieniędzy zachodnich w formie pożyczek, dotacji i innego rodzaju pomocy finansowej. Jednocześnie odbudowa gospodarki po wojnie powinna stać się jednym z kluczowych etapów na drodze do stabilizacji państwa i jego przyszłego rozwoju.
A co z obecnym stanem gospodarczym Ukrainy, jakie powinny być kluczowe priorytety powojennej odbudowy i jakie strategie gospodarcze należy wdrożyć po zakończeniu działań wojennych? Sprawą zajęła się agencja UA.News wraz z ekspertami.
Stan gospodarki przed wojną
Przed wojną sytuacja gospodarcza na Ukrainie była, delikatnie mówiąc, daleka od stabilnej i pomyślnej. Co wtedy, że teraz poziom życia był stosunkowo niski, a eksperci mówili o poważnych problemach.
Według Banku Światowego w 2021 r. PKB na mieszkańca opanowany około 4800 dolarów, co było jedną z najniższych stawek w Europie. Gospodarka pozostała zorientowana na surowce, uzależniona od eksportu produktów rolnych, metalurgii i innych gałęzi przemysłu o niskim poziomie technologii.
Przemysł ciężki zajmował nie więcej niż 15-20% całości struktura gospodarkę, a jej majątek stale się pogarszał. Dominował sektor usług. Klimat inwestycyjny był również niestabilny ze względu na słaby system prawny, wysoki poziom korupcji i brak skutecznej polityki rządu wspierającej przedsiębiorczość.
Ponadto istotnym problemem była zależność od rynków zagranicznych i kredytów. Zadłużenie zagraniczne Ukrainy już na koniec 2021 roku przekroczony 100 miliardów dolarów, a poziom wydatków rządowych znacznie przewyższał dochody skarbu państwa. Stworzyło to trwały deficyt budżetowy, który rząd pokrywał głównie z pożyczek zewnętrznych.
Wpływ wojny na gospodarkę
Faktycznie rosyjska agresja zniszczony stary system gospodarczy Ukrainy. Według szacunków Banku Światowego w 2022 roku PKB Ukrainy zmniejszy się o ponad 30%.
Infrastruktura kraju poniosła ogromne straty – zniszczeniu uległy dziesiątki (jeśli nie setki) tysięcy budynków, w tym szkoły, szpitale, budynki mieszkalne i przedsiębiorstwa. Infrastruktura energetyczna, będąca podstawą względnej stabilności gospodarczej, stała się celem regularnych ataków, co doprowadziło do przerw w dostawach energii elektrycznej i ciepła. Ogólnie rzecz biorąc, wysokość obrażeń spowodowanych agresją są oceniane od 400-500 miliardów do biliona lub więcej dolarów.
Narodowy Bank Ukrainy podaje, że inflacja w 2022 roku przekroczyła 26%, a stopa bezrobocia osiągnęła ponad 35%. A to tylko oficjalne dane.
Miliony Ukraińców opuściło kraj, co stworzyło poważną sytuację kryzys demograficzny i doprowadziło do powstania wykwalifikowanej siły roboczej. Jednocześnie wiele przedsiębiorstw zostało zmuszonych do wstrzymania pracy lub przeniesienia zakładów produkcyjnych do bezpieczniejszych regionów.
Kluczowe obszary zdrowienia
Po zakończeniu wojny Ukrainę stanie przed zakrojonym na szeroką skalę i niezwykle trudnym zadaniem – odbudową gospodarki. Oto główne kierunki, które będą wymagały priorytetowego finansowania:
Ekspert ekonomiczny, kandydat nauk ekonomicznych Wadym Sirota uważa, że po wojnie Ukraina powinna zastosować metody keynesowskie w celu odbudowy gospodarki. Do takiej polityki odwołuje się teoria keynesowska, gdy w okresach kryzysu państwo aktywnie ingeruje w proces gospodarczy i stymuluje popyt.
„Jako ekonomista o poglądach keynesowskich uważam, że wszystkie modele neoliberalne są niekonkurencyjne, fantasmagoryczne i nie wyprowadzą nas z ekonomicznej otchłani, w którą wpadliśmy. Strategia rozwoju gospodarczego powinna uwzględniać aktywną regulację procesów i budowę instytucji. Potrzebujemy własnej polityki przemysłowej… Musimy odejść od sytuacji, w której naszymi głównymi sferami jest sektor rolniczy, bursztyn, przemyt celny itp. – mówi Sirota.
Jego zdaniem przede wszystkim Ukraina powinna odbudować swój przemysł i zwiększyć swój potencjał w tym kierunku. Jednak ekspert mówi, teraz ukraińscy ekonomiści z jakiegoś powodu prawie nie oferują podobnych modeli.
„Potrzebujemy przemysłu. Konieczne jest tworzenie klastrów przemysłowych, które zostaną włączone w łańcuchy tworzenia wartości dodanej w Europie… I oczywiście trzeba położyć kres mantrze o „inwestycjach”. Zniszczyliśmy naszą gospodarkę w imię fantasmagorycznych inwestycji… Potrzebujemy r zrozumienia, że nikt nam nie pomoże, „plany Marszałka” wobec Ukrainy są nierealne. Zachód nas nie odnowi. Potrzebujemy naszych wewnętrznych zasobów. Tak, zostały zniszczone w czasie wojny, ale nadal tam są. Musimy szukać potężnych ośrodków wpływów, globalnych ośrodków przemysłowych i myśleć o tym, co możemy im zaoferować… Ale to, że nie powinna to być gospodarka agrarna, nie przemyt i nie jakaś krypta, jest oczywiste” – Vadym – podsumował Syrota.
Jest jednak mało prawdopodobne, aby Ukraina zdołała się odbudować bez wsparcia partnerów międzynarodowych. Według MFW, potrzeby finansowe w celu pełnego ożywienia gospodarczego mogą przekroczyć 500 miliardów dolarów.
Elementem tego procesu powinno stać się przyciąganie inwestycji zagranicznych. W tym celu rząd powinien stworzyć korzystne warunki dla inwestorów, w szczególności uprościć procedury regulacyjne, zagwarantować ochronę praw własności i zapewnić przejrzystość prowadzenia biznesu. W związku z tym kraj nadal boryka się z poważnymi problemami.
Strategie gospodarcze mające na celu stabilizację gospodarki
Powojenna gospodarka Ukrainy będzie wymagała kompleksowego podejścia do ożywienia i stabilizacji. Jednym z kluczowych obszarów może być zarządzanie finansami publicznymi. Obejmuje to optymalizację kosztów, zmniejszenie deficytu budżetowego i zapewnienie przejrzystości w wykorzystaniu środków. Szczególnie ważne jest unikanie całkowitego uzależnienia od pożyczek zewnętrznych oraz tworzenie warunków do przyciągania i rozwijania wewnętrznych zasobów finansowych.
Modernizacja administracji publicznej powinna stać się podstawą odbudowania zaufania do władzy. Skuteczna cyfryzacja, walka z korupcją i reforma sądownictwa stworzą sprzyjające warunki dla biznesu i przyciągania inwestycji. Zmian wymaga także system podatkowy. „Dyktatura podatkowa” musi odejść w zapomnienie. Uproszczenie administracji, zmniejszenie obciążeń fiskalnych branż strategicznych oraz walka z szarą strefą pozwolą pobudzić aktywność gospodarczą i zwiększyć dochody budżetowe.
Kluczowym czynnikiem ożywienia gospodarczego powinna być także działalność inwestycyjna. Duże projekty infrastrukturalne, energetyczne i budowlane pomogą ożywić gospodarkę, stworzyć miejsca pracy i ożywić regiony. Inwestorom zagranicznym należy zaoferować ulgi podatkowe, gwarancje bezpieczeństwa inwestycji i uproszczenie procedur regulacyjnych.
Modernizacja gospodarki będzie wymagała rozwoju sektorów technologicznych, kompleksu agrarnego i alternatywnych źródeł energii. Należy skupić się na tworzeniu wartości dodanej, przetwarzaniu produktów i integracji z rynkami światowymi. Zagraniczna polityka gospodarcza Ukrainy najprawdopodobniej skupi się na poszerzaniu współpracy z UE i innymi partnerami międzynarodowymi.
Nie należy zapominać, że powodzenie strategii gospodarczych będzie uzależnione od efektywnej współpracy rządu, biznesu i organizacji międzynarodowych. Tylko skoordynowane wysiłki pomogą Ukrainie przezwyciężyć konsekwencje wojny, ustabilizować gospodarkę i stworzyć podwaliny pod zrównoważony rozwój.
Ekspert ekonomiczny Jurij Hawryleczko uważa, że najlepszą strategią państwa ukraińskiego po wojnie powinna być maksymalna deregulacja rynku. Podaje jako przykład sukcesy obecny prezydent Argentyny Javier Miley.
„Najodpowiedniejszą strategią będzie ta, którą obecnie wdraża w Argentynie Javier Miley. Jest to radykalne ograniczenie wydatków na utrzymanie aparatu państwowego. Ograniczenie obecności państwa we wszystkich sferach życia, nie tylko w gospodarce. Bo zdecydowana większość usług świadczonych przez państwo nie jest obywatelom w ogóle potrzebna. Są potrzebne urzędnikom, którzy je dostarczają i którzy dostają z tego pieniądze… Parlament nie powinien tworzyć nowych ustaw, lecz uznawać już przyjęte dokumenty za nieważne. Bo już tyle wzięliśmy, że trzeba to ograniczać setki razy. Co zaskakujące, okazało się, że im bardziej uproszczona jest gospodarka ukraińska, tym bardziej skomplikowana staje się polityka regulacyjna państwa. Trzeba to doprowadzić do równowagi. System regulacyjny powinien być prostszy niż system produkcji towarów i usług – wtedy nastąpi rozwój. Jeśli stanie się odwrotnie, gospodarka upadnie. Bo więcej pieniędzy wydaje się na administrację, niż się zarabia” – jest przekonany Gawrileczko.
Jego zdaniem prowadzi to do zrozumienia, gdzie najlepiej inwestować po wojnie. Ekspert jest pewien, że zgodnie z tą logiką najbardziej atrakcyjnym aktywem inwestycyjnym będą… partie polityczne.
„Jeśli chcemy solidnie chronić interesy podmiotów gospodarczych, potrzebujemy silnego lobby parlamentarnego” – podsumował Jurij Gawrileczko.
Podsumowując, można stwierdzić, że odbudowa gospodarki Ukrainy po wojnie będzie niemal największym wyzwaniem w całej historii niepodległości – oczywiście po odparciu rosyjskiej agresji. Będzie to wymagało skoordynowanych wysiłków rządu, biznesu, partnerów międzynarodowych i całego społeczeństwa. Sukces będzie zależał od umiejętności szybkiego dostosowania się do nowych realiów, efektywnego wykorzystania istniejących zasobów i wdrożenia reform. Tylko w tych warunkach Ukraina będzie miała szansę przezwyciężyć skutki wojny i zbudować silną, stabilną i zamożną gospodarkę.
Nikita Traczuk